11.БАТЫРЛЫҚ, ҚОРҚАҚТЫҚ - ГЕРОИЗМ, ТРУСОСТЬ
Ер жігіт ел үшін туады, Ел үшін өледі. |
Ер-джигит рождается во имя Эля, умирает во имя Эля. |
Жора, жолдас не керек, жауға бірге шаппаса? Арғымақ мініп не керек, жабыдан озып артпаса |
К чему приятели-товарищи, коль на врага с тобой не скачат? А к чему седлать коня, - не обгонит коли клячи? |
Болат қайнауда шынығады, Батыр майданда шынығады |
Сталь закаляется в плавке, герой закаляется в схватке |
Ер айтпас, айтса қайтпас. |
Ер не даёт слова, если даст, - держит его до гроба |
Ерді намыс өлтірер, Қоянды қамыс өлтірер |
Заяц гибнет в камышах, честь же губит крепыша |
Айласыз батыр алдырар |
Без смекалки герой уязвим. |
Ер сүрінбей, ел танымас. Ат сүрінбей, жер танымас |
Конь, не споткнувшись, не запомнит земель, ер, не споткнувшись, не познает свой Эль |
Жігіт жанған шоқ болсын, шоқ болмаса жоқ болсын! |
Да будет джигит горячим, как пламень, коли не пламень, пусть застынет, как камень! |
Ер қуаты қаруы. |
Ера мощь в его оружии. |
Нар тәуекел ер ісі. |
Великий риск - деянье ера |
Айлалы батыр алдырмас. |
Смекалистый герой неуязвим |
Бөрі азығы мен ер азығы жолында. |
Добыча волка и добыча ера в пути |
Ер айтпас, айтса қайтпас. |
Ер немногословен, но слово его весомо |
Ер қаруы - бес қару. |
Ера всеоружие - пять видов оружия |
Ердің атын не аты шығарар, не қатыны шығарар |
Мужчин прославляют либо кони, либо жёны |
Ер шекіспей бекіспейді |
Не испытав нужд, не окрепнет муж |
Ер сыйлаған есекке отырмас |
Посидевший на седле не поскачет на осле |
Ел үмітін ер ақтар, Ер атағын ел сақтар, |
Ер оправдает Отечества цель, славу ера сохранит Эль. |
Бөріктің намысы жоқ |
У шапки нет чести |
Ер – намысының құлы. |
Ер - раб своей чести
|
Оқ жетпес жерге қылыш суырма |
Не направляй меч туда, куда не долетает стрела |
Тәуекелдің кемесі суға салса батпайды |
Корабль риска в воде не тонет |
Күш әкесін танымас. |
Сила не ведает родословной |
Арғымақ бірде жалды, Бірде жалсыз. Ер жігіт бірде малды, Бірде малсыз. |
Скакун то с гривой, то без гривы. Ер-джигит то богат, то без стад. |
Ел үшін күрес – ерге тиген үлес |
Борение за Эль - ера удел |
Отызыңда орда бұзбасаң, Қырқыңда қыр аса алмассың. |
Если в тридцать орду не потряс, то в сорок и косогор не преодолеть |
Ер қолында мал тұрмайды, Елек ішінде су тұрмайды |
Водой не наполнить нутро решета, Ер не удержит поголовье скота |
Ердің қадірін өлгенде білерсің |
Достоинства мужа узнаешь после его смерти |
Екі қылыш бір қыныпқа симайды |
Два меча не вложишь в одни и те же ножны |
Көз қорқақ, қол батыр. |
Очи трусливы, руки – герои |
Ерлік білекте емес, жүректе |
Героизм не в силе рук, его порождает дух |
Ұра берсең құдай да өледі |
Коли бить долго – можно убить и бога |
Ерлік өлім — ерді көбейтеді |
Героическая гибель множит героев |
Батырлық айқаста танылар |
Батыр познаётся в бою |
Өзің қорықпасаң, жау қорқады |
Коль не боишься сам, страшным станешь врагам |
Болат бүгілмес, шорт сынар |
Сталь не гнётся, - ломается с треском |
Оқсыз мылтық — таяқ |
Ружьё без пули - просто палка |
Батырға ок дарымайды, батылға жау жоламайды |
Пуля батыра боится, отважного враг сторонится |
Батырдың атын жау шығарады, Шешеннің атын дау шығарады |
Имя златоуста выявляет спор, имя героя выявляет раздор |
Ерінен айрылған, көмгенше жылайды. Елінен айрылған, өлгенше жылайды |
Плачут до могилы, потеряв мужчину. Потеряв Отчизну, плачут до кончины |
Ер туған жеріне келер, ат тұрған жеріне келер |
Мужу важно, где родился, а коню - где он кормился |
Керуен көркі – нарымен, батыр көркі –арымен |
Красен караван своим наром, красен батыр честным шрамом |
Жердің жарлысына ердің сорлысы қонар |
Несчастный мужчина оседает в пустыне |
Мың косшыға – бір басшы |
Для тысяч идущих – один ведущий |
Күміс тозса – күл, Жігіт арыса - құл |
Серебро стареет - становится золой, джигит дряхлеет – становится слугой |
Ер жігіт елдікі, ебелек жердікі |
Из народа герой, из земли травостой |
Оқ қадалса денеңнен суырасың, кек қадалса жүрекке не қыларсың? |
Вытащить стрелу из тела можно, месть из сердца вырвать сложно |
Елі еріксіз болса, ері көріксіз болады |
В стране несвободной мужчины невзрачны |
Жыланды шала өлтірме, жауды жақын келтірме |
Не оставляй змею полуживой, не подпускай врага на ближний бой |
Сырттан келген жаудан да іштен шыққан дау жаман |
Чем враг извне, опаснее измена |
Күшті қауыпты емес, кекшіл қауыпты |
Опасен не сильный, опасен мстительный |
Ер қанаты - ат |
Крылья ера - конь |
Ер елімен жақсы, жер кенімен жақсы |
Земля хороша плодородием, муж хорош с простонародьем |
Сабы бос шотпен отын жарма, сабырсыз доспен жауға барма |
Топором с гнилым топорищем не руби дрова, а с гнилым товарищем не ходи на врага |
Жоқшылық жомарт ердің қолын байлар |
Руки щедрого мужа вяжет нужда |
Ер қартайса қазаншы болады, бүркіт қартайса тышқаншы болады |
Старец - стряпчий у казанов, старый беркут - мышелов |
Бас жарылса, бөрік ішінде, қол сынса жең ішінд |
Разбита, но в шапке ещё голова, сломаны руки, но на них рукава |
Судың жолын құм бұғар, ердің жолын сұм бұғар |
Дорогу воде преграждает пустыня, подлец преграждает дорогу мужчине |
Елдің даңқын батыры шығарады, батыры шығармаса, ақыны шығарады |
Славу стране герой принесёт, не восславит герой, поэт вознесёт |
Бөрі аулайтын жігіт бөрігінен белгілі. Жау алатын жігіт серігінен белгілі |
По шапке одетой узнают волчатника. Отважного джигита судят по соратнику |
Намысы бар жігіттің нар күші бар. Намысы жоқ жігіттің қай күші бар? |
Силы много у джигита, коль помножена на честь. У джигита же без чести, разве сила есть? |
Ерді асы үшін сыйлама, басы үшін сыйла |
Ера уважай не за угощение, а за разум и мышление |
Ер өтірік айтпайды, ел өтірік айтады |
Ер не врёт, врёт народ |
Батыр жарқырап жүреді, қорқақ – қалтырап жүреді |
Смельчак сиятельно хорош, а трус не скроет даже дрожь |
Бөрікті тастап, бөріден кұтылуға болмайды. |
От волка не спасешься, отбиваясь шапкой |
Шөлде суыңды сақта, соғыста туыңды сақта |
Во время жажды храни влагу, во время боя не теряй флага |
Алысқан жауға арқанды көрсетпе |
Схватился с врагом – не показывай спину |
Үріккен ит ұш күн үреді |
Испуганная собака лает три дня |
Тәуекел тау жығар |
Риск свернёт горы |
Ақыл – ердің қорғаны |
Разум - бастион ера |
Қорыққан бұрын жұдырықтар |
Трусливый кулаками машет до драки |
Қашпақ болсаң зымыра |
Коль бежишь – беги стремглав |
Қорқақ көлеңкесінен де қорқады |
Трус боится даже собственной тени |
Өлімнен қорықсаң өлерсің |
Страшишься смерти – скончаешься |
Үргедек бұрын өледі |
Трус умирает первым |
Сойылды соға білмеген, өзіне тигізеді |
Кто с дубинкой не умеет ладить, себя ранит |
Тәуекел тау жығады |
Смелость свалит даже скалу |
Ерлік көрсеткенге оқ та дарымас |
Стрела смельчака сторонится |
Өжет өлімнен қаймықпас |
Смерть смельчаку не страшна |